خواص شیرین بیان

خواص شیرین بیان

گیاه شیرین بیان با نام انگلیسی آن  Licorice و Liquorice و نام عربی آن شجره السوس و عرق سوس شناخته شده می باشد.

رویش گیاه شیرین بیان:

گلیسیریزا گلابرا یک نام یونانی شیرین بیان است و از دو واژه گلیکیس به معنی شیرین و ریزا به معنی ریشه مشتق شده است. گلابرا به معناي صاف و بدون کرك است که اشاره به بدون کرك بودن میوه این گیاه دارد.

شیرین بیان، گیاهی است چند ساله و دارای ساقه‌ای به طول نیم تا یک متر که در محیط‌ های مساعد به ارتفاع ۲ متر می‌رسد. برگ های آن متناوب، مرکب ازچهار تا هفت زوج برگچه با یک برگچه انتهایی کدر و سبز رنگ می‌باشد.

گل‌های آن نامنظم به رنگ بنفش، سفیدو زرد است که روی یک پایه از کنار برگ‌ها می‌روید. طول گل‌ها به بیش از ۱ سانتی‌متر می‌رسد. میوه‌ای به رنگ خرمایی و محتوی ۳ ـ ۶ دانه لوبیایی شکل (گاهی کمتر) و به رنگ قهوه‌ای روشن دارد. طول ریشه شیرین بیان متفاوت است و به نوع گیاه و شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد و بین ۳۰ـ ۶۰ سانتی‌متر است.

ریشه و ریزوم شیرین بیان خشبی و خزنده به صورت قطعات استوانه‌ای شکل، به قطر ۵/۰ تا ۵/۱ سانتی‌متر می‌باشد. مقطع آن ها زرد رنگ روشن دارد. ناحیه مرکزی مقطع نیز کمی تیره است. در سطح خارجی آن خطوط طولی به رنگ خاکستری مایل به قهوه‌ای تشخیص داده می‌شود. در قطعات متعلق به ریزوم اثر جوانه‌های از بین رفته نیز مشاهده می‌گردد.

رویش گیاه شیرین بیان:

شیرین بیان در اکثر مناطق جهان به خصوص میان دو عرض جغرافیایی ۳۰ و ۴۵ درجه در نیمکره شمالی زمین می‌روید.

شیرین بیان، گیاه بومی مناطق مدیترانه است. شیرین بیان در سطوح وسیعی در کشورهای انگلیس، بلژیک، فرانسه، آلمان، ایتالیا، یونان و ترکیه کشت می‌شود. این گیاه در کشورمان نیز پراکنش بسیار وسیعی دارد و در استان‌هایی چون خراسان شمالی و رضوی آذربایجان شرقی و غربی، زنجان، گلستان، کردستان، فارس، اصفهان، تهران، کرج، اردبیل، کرمانشاه، قصرشیرین، همدان، اسدآباد، اراک، بروجرد، درود، تویسرکان، دشت گرگان و بعضی مناطق دیگر نیز مشاهده می‌شود.

گیاه شیرین بیان به طور کلی گیاهی نورپسند است که در طول رویش به هوای گرم و آفتاب کافی نیاز دارد. نور کافی سبب افزایش مواد مؤثره ریشه می‌شود. ریشه این گیاه در خاک‌های شنی با ضخامت زیاد گسترش زیادی یافته و عملکرد آن نیز افزایش می‌یابد. 5 تا ۶ سال پس از کاشت می‌توان ریشه را برداشت کرد. زمان مناسب برای برداشت ریشه فصل پاییز پس از خشک شدن اندام‌های هوایی بر اثر سرماست.

ترکیبات شیمیایی شیرین بیان:

ریشه شیرین بیان دارای گلوکز، ساکارز، آسپاراژین، مواد آلبومیدی، رزین و کمی اسانس می‌باشد. ماده اصلی که باعث شیرینی این گیاه است گلیسریزین خوانده می‌شود. در شیرین بیان ماده‌ای به نام لکوریتی­جنین (liquiritigenin) چالکون وجود دارد که خاصیت دفع اسپاسم عضلات را داراست. مهمترین ترکیب موجود در ریشه این گیاه اسیدگلیسریزیک است که ۵۰ بار از شکر شیرین‌تر می‌باشد و مقدار آن با توجه به شرایط محیطی و واریته گیاه بین ۵ تا ۲۰ درصد می‌باشد.

این گیاه حاوی ترکیبی به نام اسید‌گلی‌سریزیک مخلوط با نمک‌های پتاسیم و کلسیم است. گلی‌سریزین و اسیدگلی‌سریزیک برای درمان زخم‌های گوارشی مفید است. فرآورده‌های حاصله از شیرین بیان از ریشه‌ها و ساقه‌های زیرزمینی گیاه فراهم می‌آیند.

گلی‌سریزین و اسید‌گلی‌سریزیک مهم ترین مواد موجود در این گیاه هستند. ریشه‌های این گیاه حاوی کومارین، فلاون، روغن‌های فرار و استرول گیاهی نیز هست.

شیرین بیان در طب ایرانی:

شیرین بیان از نظر طب قدیم ایران معتدل است. مهم ترین خاصیت شیرین بیان که جدیدا کشف شده است و در آلمان، اروپا و آمریکا استفاده می‌شود درمان کننده زخم معده و سرطان معده است. برای تقویت عمومی بدن، نرم کردن سینه، درمان زخم‌ها و تاول‌های پوست، برای برطرف کردن زخم و التهاب دهان، ورم معده، درمان سوء هاضمه، از بین بردن نفخ شکم، رفع سردرد، تقویت چشم، درمان موخوره،‌ برای رفع بوی بد زیربغل و پا مؤثر است.

تنگی نفس را تسکین می‌دهد. از شیرین بیان برای درمان انواع سرفه‌ها و نیز به عنوان یک داروی مسکن در پوست، اسپاسم و تورم، برونشیت، روماتیسم، ورم مفاصل، و به عنوان ملین استفاده می‌شود. بسیاری از پزشکان فرآورده‌های تهیه شده از ریشه این گیاه را برای درمان زخم گوارشی و التهاب معده مزمن (گاستریت مزمن) تجویز می‌کنند.

طریقه درست کردن دم کرده شیرین بیان:

مقدار ۵۰ گرم ریشه بدون پوست شیرین بیان را آسیاب کرده و در یک لیتر آب جوش بریزید و بگذارید به مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد.

طریقه درست کردن جوشانده شیرین بیان:

20 گرم ریشه شیرین بیان بدون پوست را آسیاب کرده و در ۱۰۰ گرم آب ریخته و آنقدر بجوشانید که دو سوم آن باقی بماند.

طریقه درست کردن شربت شیرین بیان:

ریشه شیرین بیان بدون پوست را آسیاب کرده و با آب مخلوط کرده و آنقدر بجوشانید تا غلیظ شود. به منظور درمان زخم معده و سرطان معده شربت شیرین بیان را تهیه کرده و هر روز مقدار یک قاشق غذاخوری قبل از غذا به مریض بدهید و اگر این عمل را ۱ تا ۴ ماه تکرار کنید، شخص معالجه خواهد شد.

خواص شیرین بیان در آیورودا:

شیرین بیان خلط آور موثری است و کمک می کند که موکوس مرطوب شده و به سهولت از بدن خارج گردد. دوز بالای آن قی آور کارآمدی است و برای پاکسازی ریه و معده از کافا مفید است. شیرین بیان ملین ملایمی است که غشای مخاطی را ترمیم، گرفتگی ماهیچه ها را آزاد و التهاب را کم می کند.

مزهﻯ آن، طعم ناخوشایند دیگر گیاهان دارویی را می پوشاند و کمک می کند که خواص آن ها هماهنگ گردیده و با سموم، خشکی و گرمای بیش از حد آن ها مقابله می کند. برای سرماخوردگی و دیگر مشکلات دستگاه تنفسی بهتر است آن را با زنجبیل تازه ترکیب کنید. به همراه پودر زنجبیل و هل تونیک خوبی برای دندان است. شیرین بیان، مغذی و جوان سازنده است. کیفیت آن ساتوایی است و ذهن را آرام می کند، مغز را تغذیه و مایعات مغزی را زیاد می کند. خوردن آن صدا، دید، رشد موها و پوست چهره را بهبود بخشیده و تقویت می کند.

یادداشت مترجم: در طب گیاهی ایران شیرین بیان بسیار گرم و خشک و داروی قدرتمندی برای معده و روده ها به شمار می رود.  صور دارویی آن به شکل پودر ریشه، شربت شیرین بیان، سوس شیرین بیان (عصاره ریشه) در عطاری ها و به شکل قرص آلتادین و دِرِگلیس در داروخانه ها وجود دارد. بنابراین کسانی که نمی توانند طعم آن را تحمل کنند، می توانند از قرص های شیرین بیان استفاده کنند.

شیرین بیان، درد معده را به سرعت تسکین داده، اسیدیته بالای معده را کنترل و زخم های گوارشی مانند زخم معده را ترمیم می کند. برای این منظور بهتر است که با عسل میل گردد. با این حال شیرین بیان ممکن است، در دراز مدت فشارخون را بالا ببرد. بنابراین مبتلایان به فشار خون باید با احتیاط آن را مصرف کنند. از طرفی همین خاصیت برای درمان کسانی که افت مزمن فشار خون دارند به کار گرفته می شود.

ماسک پودر ریشه شیرین بیان یک لایه بردار عالی برای پوست صورت است و لک ها و جای جوش را از بین می برد. شیرین بیان دارای مواد موثره ای است که شبیه کورتون های طبیعی بدن می باشند. به همین دلیل تاثیر داروهای کورتونی را تقویت می کند.