گشنیز

گشنیز

گشنیز به عنوان یکی از  گیاهان رایجی است که در تمام جوامع مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رویش گشنیز

گشنیز، گیاهي است یك ساله از خانواده چتریان Apiaceae به ارتفاع 41 تا 911 سانتیمتر و با طول دوره رشد 911 تا 901 روز که در بسیاری از کشورها به عنوان گیاهي بهاره و در برخي کشورهای مدیترانه وجنوب شرقي آسیا گیاهي زمستانه کشت مي‌شود. گیاهي است گرما دوست و در انواع خاک ها مي‌روید. اين گياه بومي جنوب غرب آسيا و شمال آفريقا است.

گشنیز در دوران گذشته

از زمان های باستان از گیاه گشنیز هم برای خوش طعم کردن غذا و هم برای پزشکی استفاده می‌شده است. تخم گشنیز در مقبره فرعون در مصر کشف شده است. سربازان یونانی در هنگام لشگرکشی خود در سرتاسر اروپا این گیاه را با خود می بردند تا نان هایشان را خوش طعم نمایند. قسمت های مورداستفاده گشنیز برگ و بذر آن می باشد.

خواص گشنیز

برگ گشنیز در موارد مشکلات گوارشی مثل سو هاضمه و نیز درمان سرفه، سینه درد، مشکلات مثانه، اسهال میکروبی، و بیماری های دهان و گلو از آن استفاده می‌شود. تخم گشنیز در درمان سوء هاضمه، بی اشتهایی، درد معده و آنفولانزا استفاده می‌شود.

گشنیز باعث آزاد شدن انسولین شده و اثرات شبه انسولینی دارد. همچنین سبب کاهش مقاومت به انسولین نیز می‌شود. تخم گشنیز به عنوان یک داروی سنتی برای درمان دیابت و کاهش کلسترول استفاده می شود. مصرف گشنيز در بيماري هاي عفوني مختلف مانند تب تيفوئيد و به طور كلي بيماري هاي مختلف با منشأ كلي باسيل ها و تب های دانه ای توصيه شده است.

ترکیبات شیمیایی گشنیز

گشنیز از موادی بیو اکتیو مانند تانن ها، استروئیدها، فلاونوئیدها و فنولیک ها تشکیل شده است. اسیدهای چرب گشنیز مانند اسید لینولئیک، اسید اولئیک و اسید اسکوربیک یا ویتامین C در کاهش مقدار کلسترول خون بسیار تأثیرگذارند. هم چنین دارای لیمونن، آلفا پی نن، لینالول، گاما ترپی نن، ژرانیل استات و کامفر است.

آثار ضد ميكروبي و قارچي آن عليه باكتري هايباسيلوس آنتراسيس، باسيلوس مزنتريكوس، پروتئوس و لگاريس، اشرشيــــاكلی، استافيلوكوكوس اورئوس، استــــرپتـــوكوكوس همــــوليتيكوس، پســـودوموناس آئروجينوزا و قارچ كانديدا آلبيكانس تأييد شده است.

برای تهیه چای یک تا سه گرم گشنیز را درست قبل از مصرف خرد کرده و روی آن حدود یک استکان آب جوش می‌ریزیم. سپس به مدت 15-10 دقیقه صبر کرده و بعد مصرف می‌کنیم.

گشنیز در آیورودا

دانه های گشنیز، برای مشکلات پیتایی، درمان خانگی خوبی محسوب می‌شوند؛ به خصوص برای بیماری های مربوط به لولهﻯ گوارشی یا دستگاه ادراری. گشنیز به پیتا در هضم غذا کمک می‌کند درحالی که اغلب ادویه جات محرک هضم، برای پیتا ممنوع هستند و یا با احتیاط مصرف می‌شوند.

مصرف آب تازهﻯ سبزی گشنیز برای رفع انواع آلرژی، تب یونجه و کهیر پوستی بسیار مفید است. مقدار مصرف آن یک قاشق چایخوری و سه بار در روز است. همچنین می توان آب سبزی تازه را به صورت خارجی استعمال و روی محل خارش و التهاب مالید.

زیره نیز خواصی مشابه گشنیز دارد و همراه غذاهای داغ و تند مانند گوجه فرنگی، چیلی و غیره مصرف می شود. زیره هضم و جذب غذا را بهبود می‌بخشد و به بهبودی اسهال و اسهال خونی کمک می‌کند. گشنیز، زیره و رازیانه هر سه خواصی شبیه هم دارند. برای رفع اختلالات گوارشی ناشی از پیتای بالا به طور معمول این سه با یکدیگر و یا در ترکیب با دیگر گیاهان دارویی استفاده می‌شوند.

گشنیز در طب سنتی

در طب سنتي از خواص گشنیز که همانند زیره مي‌باشد به عنوان هضم کننده غذا، ضد نفخ، اشتها آور، برطرف کننده دردهای عضلاني و آرام بخش استفاده مي‌شود. گشنیز و تخم گشنیز از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است.

گشنیز در طب گیاهی ایران طبع معتدل دارد و گیاهی خنک کننده و آرام بخش محسوب می‌شود. اگرچه به صورت سبزی خوردن تقریبا سر هر سفرهﻯ ایرانی یافت می شود، ولی مصرف آن به صورت دارو با احتیاط انجام می پذیرد. زیرا مواد آرام بخش گشنیز در دوز بالا ممکن است ایجاد مسمومیت نمایند.

گشنیز در طب گیاهی ایران بیشتر به عنوان مقوی معده و رفع سوء هاضمه کاربرد دارد. تخم گشنیز خواب آور و شیرافزاست و بخور دادن با تخم گشنیز جهت رفع علائم سرماخوردگی و نرم کردن اخلاط ریه موثر است. عرق و جوشانده گشنیز به همراه عرق یا جوشانده مرزه، برای تسکین علائم سندروم رودهﻯ تحریک پذیر به کار می رود.