گیاهان دارویی – خواص گشنیز

گشنیز به عنوان یکی از  گیاهان رایجی است که در تمام جوامع مورد استفاده قرار میگیرد .

رویش گشنیز

گشنیز گیاهي است یك ساله از خانواده چتریان Apiaceaeبه ارتفاع 41تا 911سانتیمتر و با طول دوره رشد 911تا 901 روز که در بسیاری از کشورها به عنوان گیاهي بهاره و در برخي کشورهای مدیترانه وجنوب شرقي آسیا گیاهي زمستانه کشت مي شود .گیاهي است گرما دوست و در انواع خاکها ميروید.اين گياه بومي جنوب غرب آسيا و شمال آفريقا است.

گشنیز در دوران گذشته

از زمان های باستان از گیاه گشنیز هم برای خوش طعم کردن غذا و هم پزشکی استفاده می شده است. تخم گشنیز در مقبره فرعون در مصر کشف شده است. سربازان یونانی در هنگام لشگرکشی خود در سرتاسر اروپا این گیاه را با خود می بردند تا نان خود را خوش طعم نمایند.قسمت های مورد استفاده برگ و بذر آن می باشد.

خواص گشنیز

برگ گشنیز در موارد مشکلات گوارشی مثل سو هاضمه و نیز درمان سرفه،سینه درد، مشکلات مثانه، اسهال میکروبی، و بیماری های دهان و گلو از آن استفاده می شود. تخم گشنیز در درمان سوء هاضمه، بی اشتهایی، درد معده و انفولانزا استفاده می شود.

گشنیز باعث آزاد شدن انسولین شده و اثرات شبه انسولینی دارد، همچنین سبب کاهش مقاومت به انسولین می شود. تخم گشنیز به عنوان یک داروی سنتی برای درمان دیابت و کاهش کلسترول استفاده می شود. مصرف گشنيز در بيماري هاي عفوني مختلف مانند تب تيفوئيد و به طور كلي بيماري هاي مختلف با منشأ كلي باسيل ها و تب های دانه ای توصيه شده است.

ترکیبات شیمیایی گشنیز

گشنیز از موادی بیو اکتیو مانند تانن ها، استروئیدها، فلاونوئیدها و فنولیک ها تشکیل شده است. اسیدهای چرب گشنیز مانند اسید لینولئیک، اسید اولئیک و اسید اسکوربیک یا ویتامین C در کاهش مقدار کلسترول خون بسیار تأثیرگذارند.هم چنین دارای لیمونن، آلفا پی نن، لینالول، گاما ترپی نن، ژرانیل استات و کامفر است.

آثار ضد ميكروبي و قارچي آن عليه باكتري هايباسيلوس آنتراسيس، باسيلوس مزنتريكوس، پروتئوس و لگاريس، اشرشيــــاكلی، استافيلوكوكوس اورئوس، استــــرپتـــوكوكوس همــــوليتيكوس، پســـودوموناس آئروجينوزا و قارچ كانديدا آلبيكانس تأييد شده است.

برای تهیه چای یک تا سه گرم را درست قبل از مصرف خرد کرده و روی ان حدود یک استکان آب جوش میریزیم. به مدت 15-10 دقیقه صبر کرده و بعد مصرف می کنیم.

گشنیز در آیورودا

دانه های گشنیز برای مشکلات پیتایی، درمان خانگی خوبی محسوب می شوند به خصوص برای بیماری های مربوط به لولهﻯ گوارشی یا دستگاه ادراری. گشنیز به پیتا در هضم غذا کمک می کند درحالیکه اغلب ادویه جات محرک هضم، برای پیتا ممنوع هستند یا با احتیاط مصرف می شوند.

مصرف آب تازهﻯ سبزی گشنیز برای رفع انواع آلرژی، تب یونجه و کهیر پوستی بسیار مفید است. مقدار مصرف یک قاشق چایخوری، سه بار در روز است. همچنین می توان آب سبزی تازه را به صورت خارجی استعمال و روی محل خارش و التهاب مالید.

زیره نیز خواصی مشابه گشنیز دارد و همراه غذاهای داغ و تند مانند گوجه فرنگی، چیلی و غیره مصرف می شود. زیره هضم و جذب غذا را بهبود می بخشد و به بهبودی اسهال و اسهال خونی کمک می کند. گشنیز، زیره و رازیانه هر سه خواصی شبیه هم دارند. برای رفع اختلالات گوارشی ناشی از پیتای بالا به طور معمول این سه با یکدیگر و یا در ترکیب با دیگر گیاهان دارویی استفاده می شوند.

گشنیز در طب سنتی

در طب سنتي از خواص گشنیز که همانند زیره مي باشد به عنوان هضم کننده غذا، ضد نفخ، اشتها آور، برطرف کننده دردهای عضلاني و آرام بخش استفاده مي شود.گشنیز و تخم گشنیز از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است.

گشنیز در طب گیاهی ایران طبع معتدل دارد و گیاهی خنک کننده و آرام بخش محسوب می شود. اگرچه به صورت سبزی خوردن تقریبا سر هر سفرهﻯ ایرانی یافت می شود، ولی مصرف آن به صورت دارو با احتیاط انجام می پذیرد. زیرا مواد آرام بخش گشنیز در دوز بالا ممکن است ایجاد مسمومیت نمایند.

گشنیز در طب گیاهی ایران بیشتر به عنوان مقوی معده و رفع سوء هاضمه کاربرد دارد. تخم گشنیز خواب آور و شیرافزاست و بخور دادن با تخم گشنیز جهت رفع علائم سرماخوردگی و نرم کردن اخلاط ریه موثر است. عرق و جوشانده گشنیز به همراه عرق یا جوشانده مرزه، برای تسکین علائم سندروم رودهﻯ تحریک پذیر به کار می رود